De Nieuwe Toneelbibliotheek (DNTB)
is een groeiende bibliotheek met (Nederlands/Vlaams) toneelrepertoire van nieuwe en vertaalde toneelteksten. Met daarnaast secundaire uitgaves zoals Gesprekken met Makers en verzamelde essays en kritieken. De Nieuwe Toneelbibliotheek vindt het belangrijk om dit repertoire blijvend zichtbaar en toegankelijk te maken, zodat het literaire toneellandschap zich verder kan ontwikkelen. Op deze manier brengt DNTB de schrijver en haar/zijn oeuvre in beeld en draagt bij aan het geheugen van het theater. De reeks fungeert als een familie, de teksten prijzen zo ook elkaar aan. Sinds kort is er ook de zusterorganisatie: De Nieuwe Dansbibliotheek.
Waarom DNTB doet wat ze doet
Het doel van De Nieuwe Toneelbibliotheek (Amsterdam, 2009) is om toneelrepertoire beter beschikbaar te maken en houden voor Nederland en Vlaanderen. DNTB doet dit door het via print on demand uitgeven van toneelteksten in kleine boekjes èn het aanbieden van een digitale bibliotheek. Hiermee wordt de Nederlandstalige toneelschrijfkunst -de schrijver, zijn oevre en het discours – onder de aandacht gebracht van het juiste publiek: schrijvers, studenten, makers, lezers en toeschouwers.
DNTB is geen uitgeverij in de traditionele zin van het woord: het is een toneeluitgeverij, ter stimulering en archivering van nieuw en oud Nederlands toneel, nieuwe en bestaande vertalingen van buitenlands toneel en het hedendaagse discours rond het toneel in Nederland en België in het professionele circuit. Dit betekent dat DNTB ook niet functioneert als een traditionele uitgeverij. DNTB houdt de kosten aan beide zijden – zowel qua productie als verkoop – laag om verspreiding zo breed mogelijk te maken. DNTB kan daarom niet bestaan van de winst uit verkoop. DNTB is niet gesubsidieerd. De organisatie is klein en richt zich op het belang van het theaterveld. Mede met de financiële steun van de schrijvers en/of gezelschappen wordt er –met gemiddeld vier nieuwe boekjes per maand– gebouwd aan een brede collectie voor de toneelbibliotheek. Deze steun gebruikt DNTB voor de redactie, opmaak en verkoop van de toneelteksten.
De schrijver krijgt daarvoor een platform terug en de mogelijkheid om (voor altijd) eigen verkoop uit te voeren. Door de productie print on demand te maken zijn de boekjes nooit uitverkocht en blijft de collectie tot in lengte van dagen beschikbaar via de webshop.
Hoewel de uitgeverij is gevestigd in Amsterdam, positioneert DNTB zich nadrukkelijk in Nederland èn Vlaanderen. Makers en publiek zijn in beide landen nog te weinig op de hoogte van elkaars werk. Zowel in aanbod, verkoop en samenwerkingen probeert DNTB een stap te maken in de vermenging van de praktijken uit dit zelfde taalgebied. Door het samenbrengen van teksten in de gemengde collectie van de bibliotheek hoopt DNTB mee te werken aan een veelzijdig toneelrepetoire.
Ontwikkeling van het Nederlands repertoire en het ontstaan van DNTB
Nederland en Vlaanderen hebben een jonge geschiedenis binnen het schrijven voor toneel; pas sinds 50 jaar wordt er aan een eigen manier van vertellen op het podium gewerkt. Daarnaast werden er in het begin van deze nieuwe eeuw bijna geen toneelteksten meer uitgegeven in Nederland en Vlaanderen. Voor nieuw repertoire betekende dit dat het/zij na de oorspronkelijke uitvoering niet meer terug te vinden was, waardoor de teksten niet meer gelezen of opnieuw geënsceneerd konden worden. Voor vertalingen betekende dit dat klassiek repertoire niet meer verkrijgbaar was waardoor onzichtbaar werd wat het fundament van het nieuwe schrijven [de bronnen en/of wortels] was of zou kunnen zijn. Bovendien vond door dit alles weinig uitwisseling en reflectie op het genre plaats waardoor het toneelschrijven hier uiteindelijk het gevaar liep zich niet verder te kunnen ontwikkelen. Dáárom stelde De Nieuwe Toneel Bibliotheek (DNTB) zich bij de oprichting in 2009 ten doel om meer toneelrepertoire beschikbaar te maken: digitaal èn in boekvorm.
DNTB is ontstaan uit een initiatief van de schrijversorganisaties Hotel Dramatik/NL en Platform Theaterauteurs (PTa).
Oprichters waren: Alexandra Koch, Connie Nijman, Ditte Pelgrom en Sandra Tromp Meesters. Aanstichter was: Marian Boyer.
Selectie
De Nieuwe Toneelbibliotheek bepaalt of een tekst of schrijver geschikt is om in de reeks opgenomen te worden. Het aannamebeleid van De Nieuwe Toneelbibliotheek is breed maar (zoals altijd) subjectief, met name bij beginnende schrijvers is de beoordeling streng en ogenschijnlijk onrechtvaardig met als doel te vroege publicatie te voorkomen.
Benaderen van nieuwe jonge schrijvers gaat uit van DNTB zelf of op voordracht.
DNTB werkt binnen het professionele theatercircuit.
Organisatie
DNTB is in 2009 opgericht uit een initiatief van de schrijversorganisaties Hotel Dramatik (Alexandra Koch) en Platform Theaterauteurs (PTa), door Alexandra Koch, Connie Nijman (vormgever), Ditte Pelgrom en Sandra Tromp Meesters. Aanstichter was: Marian Boyer.
DNTB bestaat nu uit Mara Aronson, Connie Nijman en Ditte Pelgrom.
Ricky Schouten, Vera Hoogstad, Joanne Mensert, Sonja Pauw, Joris van der Meer, Jona Hoek, Dionne Hendriks, Aletta Becker en Franka Bauwens staan ons regelmatig bij met redactie- en ander noodzakelijk werk.
Werkbestuur Sanneke van Hassel
, Anne Baltus, Sylvia Alting van Geusau en Paulien Geerlings
Vormgeving Connie Nijman
Webbouw Rutger Kroon
Samenwerkingen
De toneelschrijfkunst een sterke positie te geven in het algehele theaterveld werkt DNTB graag samen met andere spelers. Partnerschap neemt DNTB serieus en het spreken, werken en realiseren met anderen is een belangrijk onderdeel van de organisatie.
DNTB is lid en initiator van Werkgroep NIT, om te denken over documentatie, geheugen en discours in de podiumkunsten.
DNTB initieert in samenwerking met De Theaterkrant en Theater Bellevue een opstart voor het schrijven van kritieken van toneelteksten: de Claus, voor theatertekstkritieken.
DNTB is betrokken bij de oprichting van het Toneelschrijfhuis dat ruimte wil bieden aan toneelschrijvers om met elkaar werk te bespreken en ontwikkelen.
Voor de reeks Gesprekken met Makers is er een samenwerking met DAS Research van de Academie voor Theater en Dans.
Met de Vlaamse uitgeverij Bebuquin wordt er gezocht naar concrete samenwerkingen zoals in de reeksen Gesprekken met Makers en Sleutelteksten.
Daarnaast ondersteunt DNTB de Verse Tekst-rondes van Platform Theaterauteurs, waarbij (nog) onopgevoerd werk onder de aandacht wordt gebracht.
Ook werkt DNTB samen met verschillende vertalers om bestaande vertalingen opnieuw uit te geven om de bibliotheek meer bodem en context te geven.
De Nieuwe Dansbibliotheek
DNTB is begonnen met het oprichten van De Nieuwe Dansbibliotheek. Fransien van der Putt zal hiervoor hoofdredacteur worden. Binnen dezelfde format wordt een nieuwe reeks opgebouwd ter ondersteuning van de Nederlandse dans. Boekje 4, 5 en 6 worden gepresenteerd op De Nederlandse Dansdagen 2023 in Maastricht.
Nieuws
Prosceniumprijs 2023
De Nieuwe Toneelbibliotheek is zeer verheugd met de toekenning van De Proscenium-achter-de-schermen-prijs 2023, voor de persoon/instantie/groep die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan regie, decor, kostumering, dramaturgie, muzikale ondersteuning (et cetera) van een toneelproductie of een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de podiumkunsten in het algemeen! Lees meer op de website van het Nederlands Theaterfestival
Prijs van de Kritiek 2016
DNTB ontving de Prijs van de Kritiek 2016. De verzamelde Nederlandse theatercritici verlenen het initiatief deze eer voor 'het stimuleren en ontsluiten van de Nederlandstalige toneelschrijfkunst'. De KNT heeft grote waardering voor het feit dat De Nieuwe Toneelbibliotheek sinds 2009 bijna 350 kleine, aantrekkelijke boekjes uitgegeven heeft met toneelteksten. Hiermee bliezen ze het bijna uitgestorven tekstboekje nieuw leven in.’ Ook roemt de KNT de betekenis van De Nieuwe Toneelbibliotheek voor ‘het ontsluiten van toneelliteratuur’. De huidige organisatie maakt niet alleen papieren uitgaven, maar onderhoudt ook een uitgebreide website met downloadbare teksten en achtergrondinformatie over auteurs. Zo is de Nieuwe Toneelbibliotheek volgens de theatercritici ‘niet alleen een belangwekkende steunpilaar voor de toneelliteratuur in Nederland en Vlaanderen maar zeker ook een onmisbare pijler voor het theatergeheugen’.
onuitgesproken dankwoord bij de prosceniumprijs 2023
[omdat we maar 30 seconden kregen…
en dat paste niet]
goedenavond
(het liefst zit ik thuis en maak ik boekjes,
maar voor die boekjes sta ik nu hier
op dit podium
voor jullie
voor ‘het veld’ [blijft een raar woord]
en voor alle lieve en goede mensen
die mee hebben geholpen
ons tot inmiddels boekje #780 te krijgen
sta ik hier)
na de prijs van de kritiek in 2016
nu de proceniumprijs in 2023
wat ontzettend goed!
dank jury om ons – en vooral de boekjes –
zo in het zonnetje te zetten
en vooral ook grote dank
toneelschrijvers,
-vertalers
makers
en gezelschappen
in Nederland èn Vlaanderen
dit is een prijs voor ons allemaal
voor iedereen die van toneelteksten houdt
[nieuw of oud],
van toneel
en van boekjes
die houdt van het samenbrengen
en het doorgeven
en het zo breed mogelijk verspreiden
in afstand
èn in tijd
op papier
èn digitaal
die door uitgave meehelpt aan de bouw
van dit gemeenschappelijke tekstarchief
van deze almaar groeiende collectie
dank
met fianciele steun van de schrijvers en gezelschappen
– want geen subsidiepotje past ons –
[of wel? laat het ons weten!] zijn we zo ver gekomen
en
met heel veel liefdewerk en papier
wij zijn de nieuwe toneelbibliotheek
connie nijman, de vormgever
mara aronson, onze zakelijke superheld
en ik, ditte pelgrom
gesteund door redacteuren
ricky schouten
vera hoogstad
sonja pauw
dionne hendriks
aletta becker
joris van der meer
franka bauwens
en joanne mensert
en alle andere redacteuren die ons in het verleden hielpen
zonder hen was deze collectie niet zo snel opgebouwd
dank margreet huizing en anne de loos
die mij vóór mara
kosteloos zakelijk hebben bijgestaan
en niet alleen zakelijk
dank oud bestuur: jeannette, margreet en marijke
nieuw bestuur: sanneke, anne, sylvia en paulien
dank aanstichter ooit: marian boyer
dank mede oprichters:
connie nijman,
sandra tromp meesters
en alexandra koch
dank fransien van der putt
die bezig is met de opbouw van de nieuwe dansbibliotheek
onze zusterorganisatie
geen sinecure
een reuzeklus waar zelfs haar brede schouders
af en toe bijna onder bezwijken
en dank ook aan de leesclub – clubs inmiddels –
die ‘het toneellezen’ weer een nieuw elan heeft gegeven
wat is er beter en leuker dan groepen makers en schrijvers
die elkaar opzoeken
om samen toneelteksten te lezen
en erover te spreken
die nieuwsgierigheid
en die continuiteit
en dank ook declaus – dosier van de theaterkrant
die teksten op tekstniveau bespreekt
dank!
ook al zijn onze boekjes vrolijk gekleurd
de teksten en schrijvers zijn dat nog veel te weinig
vrouwelijke schrijvers, mannelijke schrijvers
en genderneutrale schrijvers
worden in de collectie steeds eerlijker vertegenwoordigd
we zijn er nog niet
maar de richting is goed
net als de vermenging van de schrijvers uit nederland en vlaanderen
maar met schrijvers van kleur is dat nog niet het geval
wat betreft nieuw geschreven werk
en zeker ook
wat betreft ‘vertaald’ werk [nieuw en oud] vanuit heel de wereld
westers en niet westers
veel
te
spaarzaam
aanwezig
en er is ruimte
ruimte genoeg
voor
zo
veel
meer
andersoortige verhalen
andere vormen
en oude verhalen vanuit nieuwe perspectieven
het maakt de familie die we samen zijn in de collectie alleen maar rijker
het zou waanzinnig zijn
vonden we ergens een pot met geld
(wat dat betreft jammer dat de prijs niet met geld gepaard gaat)
om belangrijke teksten van gekleurde schrijvers
te laten vertalen
en uit te geven
voor iedereen om er kennis van te nemen
en zich te laten inspireren
het zou goed zijn
om ruimte te maken
voor wat nu vaak onzichtbaar is
en daardoor ongekend
en ondergewaardeerd
en te weinig doorgegeven
wat wij
los van die pot met geld
zelf kunnen doen
en al doen
is de grote de kleintjes te laten helpen
(die grote zijn trouwens niet per se de grote gezelschappen
maar vooral veel kleine structureel ondersteunde gezelschappen
die als vanzelfspekend ruimte vrij maken in hun begroting voor uitgaves bij ons)
met genoeg gezelschappen die het volle pond kunnen betalen
voor het maken van een boekje
proberen we uitgaves mogelijk te maken
voor degene die niet altijd genoeg middelen hebben
maar wel mooie en veelbelovende teksten schrijven
op die manier proberen we ook dat anders ongeziene
zichtbaar te maken en te houden
het beeld van onze kleine boekjes
die overal rondzwerven en herlezen worden
is een andere vorm van duurzaamheid
die we naast het digitale
niet kunnen missen
en niet willen missen, toch?
dank iedereen
dank schrijvers, lezers, publiek en makers
dank jury
grote dank
namens alle boekjes
[ook de toekomstige]
Jury-rapport Prosceniumprijs 2023:
Lange tijd is de Nederlandse theatertekst en de toneelschrijver relatief onzichtbaar geweest in het Nederlandse theaterlandschap. Zowel in het maakproces, als in de presentatie van voorstellingen moest de toneelschrijver vaak zoeken naar diens rol. Gelukkig is hier de laatste jaren beweging in gekomen. Een steeds grotere pluriformiteit van stemmen en taalritmes is op de podia te zien en de waardering van taalkunst -in alle mogelijke vormen – is groeiende.
De Nieuwe Toneelbibliotheek werd in 2009 opgericht om het bronmateriaal van deze (Nederlandse en Vlaamse) toneelschrijvers centraal te stellen. Begonnen vanuit een noodzaak bouwen ze gestaag aan een robuust archief van theaterteksten. Met de uitgaves die zij jaarlijks ontwikkelen dragen ze bij aan het ondersteunen van de toneelschrijver in het nu en aan de verspreiding van hedendaagse teksten in de toekomst.
De Nieuwe Toneelbibliotheek maakt een indrukwekkende lijst van theaterteksten en schrijvers toegankelijk. Zij beschouwen de tekst niet als ‘halfproduct’– de tekst is pas ‘af’ als deze op het podium te zien is, maar als een kunstwerk op zichzelf. Beschikbaar voor eenieder die er nieuwsgierig naar is. Hun archief is een viering van actuele verhalen en van alle stijlen, conflicten, plotwendingen en personages die deze verhalen in zich dragen. Een archief dat onmisbaar is in het Nederlandse theaterlandschap en waarmee ook de Nieuwe Toneelbibliotheek zichzelf onmisbaar heeft gemaakt.
